Sonja Silva, voormalig TMF-presentatrice en zelf autistisch, heeft met ergernis gekeken naar het nieuwe televisieprogramma Een Buitengewoon Gesprek, waarin mensen met autisme centraal staan. Hoewel het programma bedoeld is om meer inzicht te geven in de wereld van autisme, vindt Sonja dat het juist een schadelijk en eenzijdig beeld neerzet. Ze uit haar kritiek in een opiniestuk in Het Parool, dat ze samen met redacteur Mirjam Groen schreef.

Een eenzijdige kijk op autisme

De eerste aflevering van Een Buitengewoon Gesprek trok direct veel aandacht door de aanwezigheid van cabaretier Youp van ’t Hek als gast. Maar voor Sonja en veel anderen met autisme viel het programma tegen. “Al bij de eerste beelden zakte de moed ons in de schoenen,” schrijft Sonja. “Weer die stereotiepe, klassieke autisten: mensen die ‘anders’ praten, ‘anders’ kijken en vaak ook verstandelijk beperkt zijn.”

Volgens Sonja heeft het programma een eenzijdige selectie gemaakt van deelnemers en richt het zich volledig op het stereotype beeld dat al decennialang bestaat van autisme. “Het lijkt alsof autisme alleen voorkomt bij mensen die opvallen door hun motoriek of sociale vaardigheden. Het programma versterkt een beeld dat autisme alleen te herkennen is aan uiterlijke en gedragsmatige kenmerken.”

De impact van stereotypen

Voor veel mensen met autisme is het schadelijk om telkens weer geconfronteerd te worden met deze stereotypen, stelt Sonja. “Er zijn talloze mensen met autisme aan wie je niets merkt. Zij hebben geen opvallende gedragingen, maar worstelen vaak op een subtielere en minder zichtbare manier. Deze groep wordt volledig genegeerd in het programma.”

Sonja spreekt uit ervaring. Zelf wordt ze vaak niet serieus genomen vanwege het gebrek aan zichtbare kenmerken van autisme. “Ik hoor regelmatig: ‘Maar jij ziet er helemaal niet autistisch uit.’ Dat soort opmerkingen doet pijn en ondermijnt de serieuze uitdagingen waarmee ik dagelijks te maken heb. Dit programma versterkt die vooroordelen alleen maar.”

Waarom dit schadelijk is

Volgens Sonja gaat de impact van de show verder dan alleen verkeerde beeldvorming. Het heeft ook directe gevolgen voor de ondersteuning die mensen met autisme krijgen. “Mensen die niet in het klassieke autismeplaatje passen, stuiten vaak op ongeloof en krijgen daardoor niet de hulp die ze nodig hebben. Hulpverleners nemen hen niet serieus omdat ze niet ‘autistisch genoeg’ lijken.”

Door alleen de klassieke kenmerken van autisme te laten zien, zet het programma mensen zoals Sonja buitenspel. “Het bevestigt het idee dat autisme altijd zichtbaar moet zijn, terwijl dat helemaal niet zo is. Autisme is een spectrum, en juist die diversiteit ontbreekt volledig in Een Buitengewoon Gesprek.”

Gemiste kans

Sonja noemt het programma een gemiste kans om een breder en realistischer beeld van autisme te laten zien. “We begrijpen dat het programma minder ‘in het oog springend’ zou worden met mensen aan wie je niet direct ziet dat ze autistisch zijn. Maar juist die groep verdient een stem. Dit programma had een enorm verschil kunnen maken in hoe autisme wordt begrepen en geaccepteerd.”

Volgens Sonja smolt Youp van ’t Hek voor de deelnemers en waarschijnlijk de kijkers ook. “Maar dat zijn precies de deelnemers die we al kennen uit films en series. Mensen die aandoenlijk en ‘heerlijk gek’ overkomen. Waar zijn de mensen die dagelijks overprikkeld raken op hun werk of sociale verplichtingen vermijden omdat ze het simpelweg niet aankunnen? Waar zijn de autistische vrouwen, die vaak te horen krijgen dat ze zich maar moeten aanpassen?”

Constructieve kritiek

Sonja roept de makers van het programma op om meer diversiteit in toekomstige afleveringen te brengen. “Het programma kan zoveel meer betekenen als het de volledige breedte van het autisme-spectrum toont. Laat zien dat autisme net zo divers is als de mensen die ermee leven. Dat helpt niet alleen de beeldvorming, maar ook de acceptatie en begrip in de maatschappij.”

Ze benadrukt dat de oplossing niet ingewikkeld is. “Er zijn genoeg mensen met autisme die hun ervaringen willen delen, juist om het stereotype te doorbreken. Het vraagt alleen om de wil van de makers om verder te kijken dan de klassieke voorbeelden.”

Een persoonlijke boodschap

Tot slot geeft Sonja aan dat haar kritiek voortkomt uit persoonlijke ervaring en de wens om een verschil te maken. “Ik wil niet dat de volgende generatie autistische kinderen opgroeit in een wereld waarin ze zich onzichtbaar voelen omdat ze niet in het stereotype plaatje passen. Het is tijd om het gesprek over autisme open te breken en alle stemmen te laten horen.”

Met haar opiniestuk hoopt Sonja dat Een Buitengewoon Gesprek in de toekomst een meer inclusieve en genuanceerde kijk op autisme zal bieden. “Autisme is niet alleen wat je ziet in dit programma. Het zit in ons allemaal, en dat verdient respect en erkenning.”