Algemeen
Oud-Hart van Nederland-presentatrice Cilly Dartell (66) is overleden
We hebben het trieste nieuws ontvangen dat Cilly Dartell is overleden op 66-jarige leeftijd. De bekende presentatrice vocht al sinds 2019 tegen longkanker, waarbij ze destijds te horen kreeg dat ze uitzaaiingen had.
Dartell, die openhartig sprak over haar strijd, onthulde in november dat ondanks een intensief behandeltraject van chemotherapie en immuuntherapie, haar ziekte verder was gevorderd met uitzaaiingen naar haar buikvlies en rechternier.
Ze uitte haar wens om nog minstens tien tot vijftien jaar te leven, maar de behandelingen sloegen uiteindelijk niet meer aan. In een van haar laatste uitspraken in november benadrukte ze de onzekerheid over de resterende tijd die ze nog had, variërend van een maand tot misschien twee maanden.
De voormalige presentatrice van programma’s zoals Hart van Nederland en Shownieuws, Cilly Dartell, was in het huwelijk getreden met piloot Jan Cocheret en bracht een deel van haar leven door in Florida, Verenigde Staten. Ze was de trotse grootmoeder van vijf kleinkinderen en koesterde de momenten die ze samen bewust kon doorbrengen. Dartell sprak met veel liefde over haar gesprekken met haar zoons, Christian en David, en benadrukte de waarde ervan: ‘Deze gesprekken zijn mij ontzettend dierbaar. Ze hebben een diepere betekenis gekregen, iets wat eerder nooit zo was.
De Vliegende Hollander is een bekende zeemanslegende over een spookschip dat nooit meer kan aanleggen. Het verhaal stamt uit de maritieme cultuur van de 17e eeuw. De oudste bewaarde bronnen verschijnen pas aan het einde van de 18e eeuw.
De vrouw die achterbleef
In latere Nederlandse bewerkingen krijgt de kapitein een vrouw. Haar naam is vaak Catharina. In de Efteling-vertelling staat zelfs het dagboek van “Catharina” centraal. Bezoekers horen haar klaagzang over de afwezige echtgenoot. Dat maakt de huiselijke impact van de tocht tastbaar.
Schrijver Frederick Marryat plaatste in 1837 het thuisfront van kapitein Van der Decken in Terneuzen. Deze locatiekeuze koppelde de legende blijvend aan Zeeland en aan een herkenbaar decor aan de Westerschelde.
Sommige volkskundige bronnen noemen zelfs een verlossingsvariant. Daarin verschijnt de zoon Philip met een reliek aan boord. De kapitein knielt, waarna schip en bemanning verdwijnen en rust krijgen. Dit is geen vaste kern, maar een minder bekende tak van het verhaal.
Onenigheid aan boord
In veel vertellingen twijfelt de bemanning als het weer omslaat bij Kaap de Goede Hoop. De kapitein zwoer volgens een vroege 19e-eeuwse tekst toch door te varen, al kostte het “tot de dag des oordeels”. Dat motief verklaart de eeuwige tocht.
De Efteling-versie verbeeldt die spanning expliciet. De bemanning is “van angst de wanhoop nabij” terwijl de kapitein regels en adviezen negeert en uitvaart. Dit is een moderne interpretatie, maar sluit aan bij het bekende kernoordeel over koppigheid en risico.
Minder bekende details uit de overlevering
Brieven aan mensen die allang overleden zijn: In sommige versies probeert de spookbemanning brieven mee te geven aan passerende schepen. De adviezen aan zeelieden luiden om die post niet aan te nemen. Dit motief keert vaak terug in 19e-eeuwse teksten.
De Terneuzen-verbinding: Door Marryat werd Terneuzen vaste “thuisbasis” in populaire versies. Dat verklaart waarom lokale verhalen, museumteksten en mediaproducties deze stad blijven noemen.
Een ooggetuigenverslag uit 1881: In de scheepsreis van de latere koning George V staat een bekende notitie. In de vroege ochtend van 11 juli 1881 meldde de wacht een “rood licht” en een schip dat daarna verdween. Het logboek noemt dertien getuigen. Het incident geldt als de bekendste 19e-eeuwse melding.
Model voor de kapitein: De 17e-eeuwse VOC-schipper Barend Fokke voer uitzonderlijk snel naar Java. Latere schrijvers zagen in hem een mogelijk voorbeeld voor de legendarische kapitein. Dit is een hypothese, geen bewezen feit.
Natuurlijke verklaring: Optische verschijnselen zoals een superior mirage, beter bekend als een fata morgana, kunnen schepen vervormen of laten “zweven”. Zo’n luchtspiegeling is een plausibele bron voor spookschepen en plots verdwijnende silhouetten.
Opera en verlossingsthema: Richard Wagner maakte de legende wereldberoemd met zijn opera Der fliegende Holländeruit 1843. De kern is verlossing door trouw en opoffering. Deze insteek beïnvloedde latere Europese versies.
Hoe dacht zijn vrouw over de reis?
De bronnen uit de 18e en vroege 19e eeuw zeggen weinig over gevoelens aan het thuisfront. Pas in latere bewerkingen krijgt de echtgenote een stem. In de Efteling-interpretatie spreekt Catharina de afwezige kapitein toe. Haar woorden leggen de focus op wachten, onzekerheid en de sociale gevolgen van een lange reis. Dit sluit aan bij de historische realiteit van maandenlange tochten en beperkt contact. Het blijft wel fictie, bedoeld om het publiek een herkenbaar perspectief te geven.
Wat vond de bemanning?
Vroege Engelstalige teksten tekenen de kapitein als iemand die “zijn zin doorzette”. Latere varianten laten de bemanning twijfelen of zelfs aandringen op schuilen. De eed om de Kaap te ronden verklaart waarom hun bezwaren geen effect hadden. Het conflict tussen voorzichtigheid en doorzetten is sindsdien een vast onderdeel van de verteltraditie.
Tot slot
Misschien is dat wel de echte kracht van het verhaal: je weet nooit of je de Vliegende Hollander tegenkomt op volle zee of gewoon in Kaatsheuvel. En eerlijk, nat worden op de Efteling-attractie is toch een stuk veiliger dan een eeuwige vloek op de oceaan.