Algemeen
Toen de zomer nog naar chloor rook: de verdwenen buitenbaden van Nederland
Er was een tijd waarin je op warme dagen alleen maar je handdoek hoefde te grijpen, een broodje pindakaas mee te nemen en richting het buitenbad te fietsen. Voor veel Nederlanders van vroeger stond de zomer gelijk aan lange middagen op het grasveld, afgewisseld met frisse duiken in het heldere water van het lokale openluchtzwembad. Buitenbaden waren decennialang het hart van zomerse ontspanning en gemeenschapszin.
De bloeiperiode van het buitenbad
In de eerste helft van de 20e eeuw schoten buitenbaden als paddenstoelen uit de grond. Gemeenten investeerden volop in openbare zwembaden, die niet alleen dienden voor recreatie, maar ook voor hygiëne, sport en sociale cohesie. Van de jaren 1920 tot diep in de jaren 60 werd het buitenzwembad gezien als een publieke voorziening die in elk dorp of stadswijk thuishoorde.
De baden waren vaak eenvoudig maar functioneel: een ondiep kinderbad, een diep bassin met springplank en duikplank, kleedhokjes van hout en een uitgestrekt grasveld om op te zonnen. Muziek klonk zacht uit luidsprekers, en wie geluk had, kon bij de kiosk een raketijsje of zakje zoute drop kopen. Voor veel kinderen was het de ideale plek om zwemlessen te volgen, en voor jongeren een locatie om de eerste verliefdheden te beleven.
Een plek vol herinneringen
Veel mensen koesteren nog warme herinneringen aan deze tijd. Het buitenbad was een plek waar generaties samenkwamen. Grootouders namen hun kleinkinderen mee, tieners sprongen hand in hand in het diepe en vriendengroepen verzamelden zich bij het hek zodra het bad open ging.
Voor veel Nederlanders is het buitenbad onlosmakelijk verbonden met jeugdherinneringen. De geur van zonnebrandcrème, het geluid van spetterend water en het gevoel van warme tegels onder blote voeten roepen onmiddellijk beelden op van eindeloze zomervakanties en zorgeloze dagen.
De langzame verdwijning van een traditie
Vanaf de jaren zeventig begon het aantal buitenbaden langzaam af te nemen. Er kwamen steeds meer overdekte zwembaden, die minder afhankelijk waren van het weer en jaarrond gebruikt konden worden. Tegelijkertijd veranderde het recreatiegedrag van veel mensen: men ging vaker op vakantie, bezocht pretparken of koos voor alternatieve vrijetijdsbesteding.
Daarnaast speelden ook kosten een rol. Het onderhoud van een buitenbad is intensief. Verwarming, schoonmaak, personeel en waterbeheer zijn kostbaar, zeker wanneer het aantal bezoekers daalt door koelere zomers of een korter zwemseizoen. Veel gemeenten moesten keuzes maken en kozen voor compacte, overdekte voorzieningen met lagere exploitatiekosten.
Van badkleding naar herinnering: gesloten buitenbaden
Door het hele land verdwenen iconische baden. Zwembaden als De Wilgenhoek in Zuidoostbeemster, het Twentebad in Hengelo of het openluchtbad in Ede zijn slechts enkele voorbeelden van locaties die hun poorten sloten. In sommige gevallen werden ze vervangen door moderne sportcomplexen, in andere gevallen verdween het zwembad voorgoed en werd de plek herbestemd.
Toch leven deze baden voort in verhalen en fotoalbums. Oudere generaties vertellen met glinstering in hun ogen over zomers waarin alles leek te draaien om waterpret, zon en vriendschap. De sfeer, de eenvoud en het ongedwongen karakter van die tijd hebben een vaste plek in het collectieve geheugen gekregen.
Een handvol overgebleven parels
Gelukkig zijn er nog altijd buitenbaden die fier overeind staan. In steden als Amsterdam, Groningen en Deventer blijven openluchtzwembaden een geliefd zomers uitje. Het Flevoparkbad in Amsterdam, het Sportfondsenbad in Nijmegen en het Openluchtbad Zwolle trekken elk jaar duizenden bezoekers zodra de zon zich laat zien.
Deze baden combineren het nostalgische karakter met moderne voorzieningen. Denk aan schone kleedkamers, zonneweiden, horeca en zwemactiviteiten voor jong en oud. De liefde voor het buitenzwemmen is er nog steeds, en deze locaties bewijzen dat er wel degelijk ruimte is voor traditie in een moderne tijd.
De herwaardering van het buitenbad
In de afgelopen jaren is er meer aandacht gekomen voor de culturele en sociale waarde van buitenbaden. Gemeenten, erfgoedorganisaties en bewoners zetten zich in voor het behoud van deze unieke plekken. Sommige baden worden zelfs aangemerkt als monument vanwege hun architectuur en historische betekenis.
Daarnaast groeit de interesse in buitenzwemmen als bewuste keuze voor gezondheid, natuur en gemeenschapsgevoel. Zeker in de lente en zomer is het buitenbad een plek waar jong en oud samenkomen, waar kinderen leren zwemmen, volwassenen tot rust komen en buren elkaar ontmoeten.
Conclusie: een sprong in het verleden én de toekomst
Hoewel veel buitenbaden verdwenen zijn, leeft hun geest voort in herinneringen, verhalen en de weinige locaties die nog in gebruik zijn. Ze herinneren ons aan een tijd waarin eenvoud en samenzijn centraal stonden, en waarin een dag bij het zwembad meer was dan alleen zwemmen: het was beleven, verbinden en genieten.
Met een hernieuwde waardering voor lokale recreatie, erfgoed en samenzijn lijkt het buitenbad langzaam maar zeker weer terrein te winnen. En wie weet… misschien grijpen we binnenkort weer massaal naar onze handdoek en fiets, op zoek naar die vertrouwde geur van chloor en warme zon op onze huid.
Nationaal Hitteplan opnieuw van kracht: dit moet je weten over de komende dagen
Voor het eerst in jaren is het Nationaal Hitteplan opnieuw actief. De aanleiding? Een uitzonderlijk warme periode die grote delen van Nederland in zijn greep houdt. Het KNMI heeft inmiddels code geel afgegeven en waarschuwt voor temperaturen die in sommige delen van het land kunnen oplopen tot 37 graden. Zowel het KNMI als het RIVM roepen op tot extra waakzaamheid, vooral wanneer het gaat om de gezondheid van kwetsbare groepen.
Code geel: waar en wanneer?
De hitte begint langzaam op te bouwen en bereikt begin deze week zijn hoogtepunt. Voor vandaag (zondag) verwacht Weeronline al hoge temperaturen, vooral landinwaarts. In de kustgebieden blijft het nog enigszins draaglijk met zo’n 22 tot 24 graden, maar in het binnenland stijgt het kwik richting de 30 graden. In Zuid-Limburg en delen van Noord-Brabant kan het zelfs nog warmer worden.
Het KNMI adviseert kwetsbare mensen om tussen 12.00 en 18.00 uur binnen te blijven, met name in de heetste regio’s. Wie toch naar buiten moet, doet er verstandig aan zich goed te beschermen tegen de zon en voldoende te drinken.
De zonkracht is vandaag 7, wat betekent dat een onbeschermde huid al binnen 10 tot 20 minuten kan verbranden. Zonnebrandcrème, een pet of hoed en luchtige kleding zijn daarom geen overbodige luxe.
Wat is het Nationaal Hitteplan precies?
Het Nationaal Hitteplan is een gezamenlijk initiatief van het RIVM, KNMI en verschillende gezondheidsorganisaties. Het wordt geactiveerd wanneer er sprake is van aanhoudende hitte die risico’s vormt voor de volksgezondheid.
De maatregelen zijn vooral bedoeld om mensen bewust te maken van de gevaren van extreme warmte en om praktische handvatten te geven voor preventie. De nadruk ligt hierbij op het beschermen van ouderen, jonge kinderen, chronisch zieken en mensen die alleen wonen.
Morgen (maandag) wordt het Nationaal Hitteplan in heel Nederland geactiveerd, omdat de temperaturen dan opnieuw stijgen. In het zuiden van het land kan het maandag tot 32 graden worden. De piek wordt dinsdag verwacht, met maxima tot wel 37 graden. Dat zijn temperaturen waarbij het risico op oververhitting, uitdroging en gezondheidsproblemen reëel wordt.
Wat kun je doen om jezelf en anderen te beschermen?
Zowel het KNMI als het RIVM delen een aantal belangrijke adviezen die kunnen helpen om veilig en gezond te blijven tijdens deze hittegolf. Hieronder de belangrijkste tips:
1. Blijf in contact met kwetsbaren
Heb je familie, buren of kennissen die op leeftijd zijn of een kwetsbare gezondheid hebben? Bel of ga even langs. Vraag hoe het met hen gaat, of ze voldoende drinken en of hun huis koel genoeg is. Alleen al het contact kan verschil maken.
2. Zorg voor voldoende drinken
Tijdens extreme hitte is het belangrijk om meer te drinken dan normaal, zelfs als je geen dorst hebt. Zet daarom altijd water, thee of limonade klaar – ook voor ouderen of zieke mensen in je omgeving. Let op: alcohol werkt vochtafdrijvend en wordt afgeraden bij warm weer.
3. Koel de woning waar mogelijk
Gebruik zonwering, ventilatoren of airco om de temperatuur in huis te verlagen. Doe ramen en deuren dicht zodra het buiten warmer is dan binnen, en open ze pas weer als de buitentemperatuur daalt. Sluit gordijnen overdag om zonlicht buiten te houden.
4. Houd het lichaam koel
Zorg ervoor dat je zo veel mogelijk in de schaduw blijft. Vermijd zware inspanningen tussen 12.00 en 18.00 uur. Ga bijvoorbeeld ’s ochtends vroeg of ’s avonds boodschappen doen. Een koel voetenbad, nat washandje in de nek of een lauwe douche kan al veel verlichting geven.
5. Let op signalen van oververhitting
Bij klachten zoals hoofdpijn, duizeligheid, vermoeidheid of extreme dorst is het belangrijk om direct verkoeling en vocht op te zoeken. Deze symptomen kunnen duiden op uitdroging of oververhitting. In ernstige gevallen is medisch advies nodig.
6. Pas op met medicijnen
Sommige medicijnen kunnen bij warm weer anders werken of juist extra risico’s geven. Denk aan plastabletten of middelen tegen hoge bloeddruk. Neem bij twijfel contact op met je apotheek of huisarts voor advies.
Goed om te weten: gratis drinkwater in publieke ruimtes
Veel gemeenten bieden tijdens hitteperiodes extra mogelijkheden om gratis water bij te vullen. Denk aan watertappunten in parken, op pleinen of bij stations. Ook in pretparken en recreatiegebieden zijn vaak plekken beschikbaar waar je jouw flesje opnieuw kunt vullen.
Heb je geen watertappunt in de buurt? Water uit de kraan is in Nederland veilig drinkbaar. Zorg ervoor dat je altijd een hervulbare fles bij je hebt – dat is goed voor jezelf én het milieu.
Wie lopen het meeste risico?
Volgens het RIVM zijn dit de groepen waarvoor de hitte extra gevaarlijk kan zijn:
-
Ouderen (75+)
-
Baby’s en jonge kinderen
-
Mensen met chronische aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten of diabetes
-
Mensen met overgewicht
-
Zwangere vrouwen
-
Mensen in sociaal isolement
