Tweeënhalf jaar geleden nam Peter van der Vorst, programmadirecteur van RTL, een opvallend besluit: het programma Joling en de Buitenlanders werd definitief geschrapt. Ondanks het feit dat de opnames al waren afgerond, besloot RTL dat het programma niet meer paste in de veranderende tijdsgeest. De beslissing kwam voort uit maatschappelijke discussies en een groeiend bewustzijn over representatie en racisme.

Gerard Joling en het Racismedebat

Gerard Joling is al jarenlang een uitgesproken figuur in de media. Hij heeft in het verleden regelmatig scherpe columns geschreven over de ‘islamisering van Nederland’ en andere maatschappelijke thema’s. Deze uitlatingen vielen niet altijd in goede aarde, en ze leidden tot kritische reacties van verschillende kanten.

Peter van der Vorst, destijds nog presentator, was ook kritisch over Joling’s standpunten: “Ik vind dat je als artiest ook een bepaalde verantwoordelijkheid hebt. Mensen luisteren naar je en laten zich beïnvloeden door wat je zegt.”

In 2019, het jaar waarin Van der Vorst werd aangesteld als programmadirecteur van RTL, werd begonnen met de productie van Joling en de Buitenlanders. Het format van het programma was erop gericht om Gerard Joling zijn vooroordelen over bepaalde bevolkingsgroepen te laten onderzoeken. Dit zou gebeuren door middel van reizen naar landen als Marokko en Suriname, waarbij een bekende Nederlander hem zou begeleiden en de dialoog zou aangaan.

Het idee was om Joling te confronteren met andere culturen en inzichten, zodat hij mogelijk zijn visie zou bijstellen. Wat begon als een luchtige, maar tegelijkertijd confronterende manier om het gesprek over diversiteit en inclusie te openen, stuitte echter al snel op maatschappelijke weerstand.

Waarom werd het programma geschrapt?

Terwijl de afleveringen werden voorbereid, ontstond er steeds meer kritiek op het programma. De Black Lives Matter-beweging kreeg in 2020 wereldwijd momentum en er kwam meer aandacht voor institutioneel racisme en culturele sensitiviteit.

In een interview met de Volkskrant blikte Van der Vorst terug op de beslissing om het programma uiteindelijk niet uit te zenden: “Gerard was uitgesproken over sommige bevolkingsgroepen, en we dachten: hoe kunnen we dat inzetten voor een programma? Het idee was om zijn vooroordelen te ontkrachten en een dialoog te laten ontstaan.”

Toch sloeg de twijfel toe toen de eerste afleveringen klaar waren. “Corona kwam ertussen, en Black Lives Matter. Toen ik de montages zag, voelde het ineens gek. Het programma was bedacht en gemaakt door een niet-diverse club mensen. De opzet was dat een BN’er moest bewijzen dat Gerard ongelijk had. Dat was een totaal verkeerde invalshoek.”

De veranderde maatschappelijke context en de hernieuwde aandacht voor representatie maakten dat de programmamakers inzagen dat het programma niet langer op de juiste manier in de samenleving paste. Het zou kunnen overkomen als een poging om raciale en culturele kwesties te bagatelliseren in plaats van echt bespreekbaar te maken.

Van der Vorst gaf toe dat de intentie goed was, maar de uitvoering uiteindelijk niet klopte: “We probeerden iets op een luchtige manier bespreekbaar te maken, maar in de context van die tijd voelde het misplaatst. Het was geen inhoudelijk sterk of goed doordacht programma, en dan kun je maar beter besluiten om het niet uit te zenden.”

Gerard Joling en de Politiek

Naast zijn flamboyante televisiecarrière heeft Gerard Joling zich nooit terughoudend opgesteld over politieke kwesties. Hij is een openlijke PVV-stemmer en heeft zich in het verleden kritisch uitgelaten over het immigratiebeleid. Zijn uitgesproken mening over deze onderwerpen heeft hem zowel fans als tegenstanders opgeleverd.

Peter van der Vorst daarentegen heeft politiek gezien een heel ander pad bewandeld. Hij stemde vroeger op de SP, maar geeft nu aan meer naar het politieke midden te zijn opgeschoven. Bij de laatste verkiezingen koos hij strategisch voor GroenLinks-PvdA. Deze verschillen in politieke opvattingen weerspiegelen mogelijk ook de bredere discussie binnen RTL over welke programma’s passen binnen hun visie en maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Een bredere verandering bij RTL

De keuze om Joling en de Buitenlanders niet uit te zenden past binnen een bredere trend bij RTL. In de afgelopen jaren heeft de zender kritisch gekeken naar hun programmering en de manier waarop ze omgaan met gevoelige maatschappelijke thema’s. Er is meer aandacht gekomen voor diversiteit, inclusie en verantwoorde journalistiek.

Van der Vorst benadrukt dat RTL zich bewuster is geworden van de impact die hun programma’s kunnen hebben: “We willen niet alleen entertainment maken, maar ook bijdragen aan gesprekken die relevant en respectvol zijn. Dat betekent dat we keuzes moeten maken in wat we wel en niet uitzenden.”

Het schrappen van Joling en de Buitenlanders was daarmee geen opzichzelfstaande beslissing, maar onderdeel van een bredere ontwikkeling binnen RTL om hun verantwoordelijkheid als groot mediaplatform serieus te nemen.

De impact van deze beslissing

De beslissing om het programma te schrappen had niet alleen gevolgen voor Gerard Joling, maar ook voor de manier waarop televisieprogramma’s worden beoordeeld in Nederland. De tijd waarin alles zonder kritische reflectie uitgezonden kon worden, lijkt voorbij. Er is meer bewustzijn over de manier waarop verschillende bevolkingsgroepen worden afgebeeld in de media en welke stemmen wel of niet worden gehoord.

Voor Gerard Joling betekende het dat een groot project, waarin hij zich had verdiept, plotseling in de ijskast werd gezet. Hoewel hij publiekelijk weinig heeft gezegd over het besluit, is het duidelijk dat hij de impact ervan heeft gevoeld.

Van der Vorst geeft tot slot aan dat de deur voor Gerard niet definitief dicht is. “Gerard is een van de grootste entertainers van Nederland en we werken graag met hem samen. Maar bij sommige onderwerpen moet je extra zorgvuldig zijn. Dit was zo’n geval.”

Conclusie: een televisiebeslissing in een veranderende wereld

De beslissing om Joling en de Buitenlanders te schrappen illustreert hoe de mediawereld zich aanpast aan veranderende normen en waarden. Wat enkele jaren geleden misschien als onschuldig entertainment werd gezien, kan in het huidige maatschappelijke klimaat anders worden opgevat.

RTL heeft met deze beslissing laten zien dat ze zorgvuldig willen omgaan met hun rol als zender en de impact van hun programma’s serieus nemen. In een wereld waarin discussies over representatie, racisme en inclusie steeds prominenter worden, is het logisch dat mediabedrijven kritisch kijken naar wat ze uitzenden.

Voor Gerard Joling betekende dit het einde van een programma dat nooit het levenslicht zag. Maar in de bredere context laat het zien dat televisie niet alleen draait om amusement, maar ook om maatschappelijke verantwoordelijkheid. Hoe de rol van entertainment in maatschappelijke discussies zich verder zal ontwikkelen, blijft een interessante vraag voor de toekomst.