Nederland heeft afscheid genomen van een van zijn meest veelzijdige en geliefde publieke figuren. Jan Terlouw, oud-politicus, natuurkundige en schrijver van beroemde jeugdboeken, is op 93-jarige leeftijd thuis in Twello vredig overleden, omringd door zijn familie. Zijn dochter, schrijfster Sanne Terlouw, maakte het nieuws bekend: “Hij is vannacht rustig heengegaan, in het bijzijn van ons allemaal.”

Met zijn overlijden verliest Nederland een man die gedurende decennia zijn stempel drukte op zowel de politiek als de literatuur – en op latere leeftijd ook op het publieke debat over vertrouwen, milieu en maatschappij.

Een leven vol betekenis: van kernfysica naar het Binnenhof

Voordat Jan Terlouw bekend werd als politiek leider en auteur, werkte hij als natuurwetenschapper. Hij hield zich bezig met kernfysisch onderzoek, met een bijzondere interesse in kernfusie – een onderwerp dat toen al gold als veelbelovend voor de toekomst van energie. Zijn wetenschappelijke loopbaan vormde de basis voor zijn latere pleidooien voor duurzaamheid en klimaatbewustzijn.

In 1971 maakte Terlouw de overstap naar de politiek. Namens D66 kwam hij in de Tweede Kamer, waar hij zich al snel profileerde als een voorvechter van milieubescherming. Hij speelde een belangrijke rol in de discussie over de Oosterschelde: in plaats van een volledige afsluiting van dit natuurgebied wist hij mede te zorgen voor een oplossing waarin waterveiligheid én ecologie hand in hand gingen.

Leider van D66: een redelijke stem in een gepolariseerde tijd

Toen D66-oprichter Hans van Mierlo zich in 1974 tijdelijk terugtrok, nam Terlouw het stokje over als partijleider. In een politiek landschap dat gekenmerkt werd door felle tegenstellingen tussen links en rechts, positioneerde Terlouw zijn partij als een “redelijk alternatief”. Met een stijl die nuchterheid, intellect en betrokkenheid uitstraalde, gaf hij D66 een eigen gezicht.

Zijn leiderschap resulteerde in electorale groei. Bij de verkiezingen van 1977 steeg D66 onder zijn leiding van zes naar acht zetels. In 1981 volgde een forse sprong naar zeventien zetels, waarmee D66 voor het eerst echt een grote speler werd. Terlouw werd vicepremier en minister van Economische Zaken in het kabinet-Van Agt II, een brede coalitie met het CDA en de PvdA.

Moeilijke jaren in de regering

Hoewel zijn entree in het kabinet veelbelovend leek, verliep de samenwerking met CDA-leider Van Agt en PvdA-voorman Joop den Uyl moeizaam. De onderlinge tegenstellingen bleken diep, en het kabinet hield dan ook geen stand. Toen de PvdA zich terugtrok, besloot D66 om wel aan te blijven. Dat besluit werd Terlouw niet door iedereen in dank afgenomen.

Bij de verkiezingen die volgden, in 1982, verloor D66 fors en zakte terug naar zes zetels. Terlouw nam daarna afscheid van de landelijke politiek, maar bleef nog actief als commissaris van de Koningin in Gelderland en later als Eerste Kamerlid. Ook bleef hij lange tijd nauw betrokken bij D66 en werd hij door velen gezien als een moreel kompas binnen de partij.

Succesvol kinderboekenschrijver: van Oorlogswinter tot Koning van Katoren

Naast zijn politieke loopbaan bouwde Jan Terlouw een indrukwekkend oeuvre op als schrijver van kinder- en jeugdboeken. In de vakanties schreef hij aan verhalen die vaak gebaseerd waren op zijn eigen ervaringen of op de vragen die zijn kinderen hem stelden.

Zijn bekendste boeken, Oorlogswinter en Koning van Katoren, groeiden uit tot klassiekers. Ze zijn vertaald, bekroond en meerdere keren verfilmd. Oorlogswinter (2008), waarin een jongen tijdens de hongerwinter in de Tweede Wereldoorlog volwassen wordt, trok bijna een miljoen bioscoopbezoekers. In Koning van Katoren (1971) vertelt Terlouw het verhaal van een jonge held die zijn weg zoekt in een land vol bestuurlijke absurditeiten – een boek dat velen lezen als een maatschappijkritische allegorie.

Zijn jeugdboeken onderscheiden zich door een combinatie van avontuur, ethiek en maatschappelijke thema’s. Ze nodigen lezers uit om na te denken over verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid en moed – waarden die ook in zijn politieke leven centraal stonden.

De kracht van vertrouwen: het touwtje uit de brievenbus

Op hoge leeftijd kreeg Terlouw opnieuw landelijke aandacht toen hij in 2016 te gast was in het programma De Wereld Draait Door. Daar hield hij een warm pleidooi voor vertrouwen in de samenleving. Hij sprak over hoe mensen vroeger een touwtje uit de brievenbus lieten hangen, als symbool dat de deur openstond en men elkaar vertrouwde.

Het beeld van het ‘touwtje uit de brievenbus’ raakte een gevoelige snaar in Nederland. In een tijd waarin wantrouwen en polarisatie toenamen, riep Terlouw op tot een terugkeer naar onderling respect en openheid. Zijn oproep werd massaal gedeeld, besproken in de media en zelfs gebruikt in maatschappelijke campagnes.

D66: “Een baken in een onrustige wereld”

In een officiële reactie noemt D66 Jan Terlouw een “boegbeeld en een baken in een onrustige politieke wereld.” De partij spreekt zijn waardering uit voor Terlouw als “een echte partijman, een graag geziene spreker op congressen, een mentor voor jong politiek talent en een onvermoeibare campaigner.”

Zijn inzet voor het klimaat, de democratie en het onderwijs blijft een inspiratiebron voor de partij. “De partij die hem zo lief was, zal zijn nalatenschap met trots voortzetten,” aldus D66.

Een vader, partner en denker

Jan Terlouw was meer dan politicus en schrijver. Hij was ook een toegewijde vader van vier kinderen, onder wie schrijfster Sanne Terlouw, met wie hij meerdere boeken schreef. Zij omschrijft hem als “een bijzondere vader en partner voor zijn vriendin.” In haar verklaring zegt ze te hopen dat zijn ideeën blijven voortleven: “We hopen dat zijn gedachtegoed weerklank blijft vinden in de samenleving.”

Zijn betrokkenheid bij maatschappelijke onderwerpen bleef tot op hoge leeftijd onverminderd sterk. In interviews en opiniestukken deelde hij zijn zorgen én hoop over thema’s als klimaatverandering, onderwijs, democratie en sociale verbondenheid. Steeds met dezelfde toon van redelijkheid en vertrouwen.

Een erfenis die blijft

Met het overlijden van Jan Terlouw verliest Nederland een man die vele rollen vervulde: wetenschapper, politicus, schrijver, denker en moreel leider. Zijn leven was gewijd aan het zoeken naar verbinding – tussen mensen, tussen generaties, tussen wetenschap en maatschappij.

Zijn woorden blijven nagalmen: over vertrouwen, over verantwoordelijkheid, over het belang van idealen. De generaties die zijn boeken lazen of naar hem luisterden, dragen zijn gedachtegoed met zich mee. In scholen, bibliotheken, huiskamers en politieke debatten leeft zijn stem voort.