De mediawereld buigt zich opnieuw over een bekende vraag: hoe ver mogen media gaan bij het publiceren van privébeelden van bekende personen, en in het bijzonder leden van het koninklijk huis? Aanleiding voor deze hernieuwde discussie is een uitzending van Shownieuws, waarin gesproken werd over vakantiefoto’s van royals in badkleding. Hoewel het niet over een concreet voorval ging, leidde het hypothetische voorbeeld — een bikinifoto van koningin Máxima — tot levendige reacties.

De discussie raakt aan belangrijke thema’s: de verhouding tussen privacy en persvrijheid, het publieke belang, en de vraag waar de grens ligt tussen nieuws en privéleven.

Het spanningsveld tussen publieke functie en privéleven

In de uitzending werd onder meer verwezen naar recente ontwikkelingen in Spanje, waar foto’s van kroonprinses Leonor in badkleding in een roddelblad verschenen. Ze is negentien jaar oud en staat in de belangstelling vanwege haar rol binnen het Spaanse koningshuis. De beelden veroorzaakten een golf aan reacties, met als rode draad: hoe ver mag je gaan als het om een jong volwassene met een publieke functie gaat?

In Nederland werd vervolgens de vergelijking gemaakt met koningin Máxima. Wat als zij op het strand gefotografeerd wordt? Mag dat gepubliceerd worden? Of is ook zij, ondanks haar publieke rol, in haar vrije tijd beschermd tegen ongevraagde media-aandacht?

Een bijzondere afspraak: de Nederlandse mediacode

De Nederlandse situatie wijkt af van die in veel andere landen. Sinds 2005 bestaat er een zogeheten mediacode: een afspraak tussen het Koninklijk Huis en de pers. Deze informele regeling houdt in dat leden van het koningshuis in hun privésfeer met rust gelaten worden, zolang zij niet optreden in hun officiële rol.

Als tegenprestatie zorgt de Rijksvoorlichtingsdienst regelmatig voor fotomomenten en beelden waarop de familie ook in een informele setting te zien is — denk aan vakantiesessies of fotoshoots in de tuin van Huis ten Bosch. Deze afspraak moet het evenwicht bewaken tussen mediabelang en privacy.

Wat gebeurt er als zo’n beeld toch opduikt?

Toch kan het voorkomen dat er — bijvoorbeeld op vakantie in het buitenland — een beeld gemaakt wordt van een lid van het koninklijk huis in een ontspannen setting. Wat dan? Is publicatie toegestaan?

Volgens royaltykenners zoals Sandra Schuurhof is het antwoord simpel: in de meeste gevallen is publicatie niet passend. “Iemand als koningin Máxima moet ook gewoon haar vrije momenten kunnen hebben zonder dat daar foto’s van worden verspreid,” zei ze in de uitzending van Shownieuws. “We moeten niet vergeten dat het ook gewoon mensen zijn.”

Wat zegt de wet?

Volgens Nederlandse wetgeving mag iedereen op een openbare plek gefotografeerd worden, mits dat gebeurt zonder overlast of hinder. Maar het verspreiden van beelden is een ander verhaal. Daar geldt het recht op privacy — zeker voor publieke figuren.

Bij leden van het koningshuis wordt de privacy extra zorgvuldig beschermd. Niet alleen vanwege hun rol, maar ook omdat er al afspraken bestaan over beeldvorming. Wanneer media hier van afwijken en zonder toestemming foto’s publiceren, volgt meestal een juridische beoordeling. De rechter kijkt dan of er sprake is van nieuwswaarde of schending van persoonlijke levenssfeer.

Eerdere rechtszaken over privébeelden

Er zijn in het verleden meerdere rechtszaken geweest rondom dit thema. In 2009 werd het Duitse tijdschrift Bunte aangeklaagd na het publiceren van foto’s van koning Willem-Alexander en koningin Máxima op vakantie. De rechter oordeelde dat de beelden onrechtmatig waren, ondanks dat ze op een openbaar strand waren gemaakt.

Ook in andere Europese landen, zoals Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, zijn rechtszaken gevoerd over vakantiefoto’s van royals. De uitkomsten verschillen, afhankelijk van de context, het medium en de lokale wetgeving.

Publieke functie en privacy: waar ligt de balans?

Een veelgehoorde tegenwerping is dat het koningshuis gefinancierd wordt met belastinggeld, en dat daar transparantie tegenover zou moeten staan. In de uitzending merkte een van de gasten op dat er jaarlijks miljoenen euro’s naar het koningshuis gaan. “Mag daar dan geen foto tegenover staan?”, was de stelling.

Deskundigen stellen echter dat het tonen van een vakantiefoto weinig tot geen journalistieke waarde heeft. “Beelden van iemand in badkleding zeggen niets over hoe diegene functioneert in hun rol,” aldus Schuurhof. “Het is geen nieuws, het is nieuwsgierigheid.”

Internationaal perspectief

In landen als Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Monaco wordt de privacy van royals minder streng bewaakt. Daar verschijnen geregeld foto’s in populaire tijdschriften van leden van het koningshuis in privésetting. Hoewel het leidt tot publieke discussie, wordt zelden juridische actie ondernomen.

Nederland geldt internationaal als uitzondering door de combinatie van juridische bescherming én de mediacode. Nederlandse media houden zich hier over het algemeen goed aan. Niet alleen vanwege de afspraken, maar ook omdat het publiek vaak begrip toont voor het belang van privacy — zelfs voor mensen in de schijnwerpers.

Media-ethiek: wat is verantwoord?

De kern van het debat ligt dan ook bij de ethische kant van het verhaal. Juridisch mag er soms meer dan moreel wenselijk is. De centrale vraag: moeten media alleen doen wat mag, of ook kijken naar wat gepast is?

Veel mediaprofessionals vinden dat het morele kompas leidend moet zijn. De keuze om een foto te publiceren moet niet alleen afhangen van juridische gronden, maar ook van overwegingen zoals respect, relevantie en proportionaliteit.

Reactie van het publiek

Op sociale media is het publiek verdeeld. Waar de één vindt dat publieke figuren automatisch een deel van hun privacy opgeven, benadrukt de ander juist dat iedereen recht heeft op ongestoorde rust — zeker tijdens vakantie of vrije tijd met het gezin.

Opvallend is dat veel mensen Máxima en haar gezin graag zien in een informele context, maar alleen wanneer dat gebeurt op initiatief van het koninklijk huis zelf, zoals bij georganiseerde fotomomenten. Ongevraagde beelden roepen vaker weerstand op.

Tot slot: beelden zijn meer dan pixels

Het gesprek over bikinifoto’s van een koningin gaat uiteindelijk niet over badkleding of stranden. Het gaat over grenzen, verantwoordelijkheid en wederzijds respect. Media hebben de macht om beelden te verspreiden, maar ook de verantwoordelijkheid om dat met zorg te doen.

De mediacode in Nederland biedt een werkbaar evenwicht tussen vrijheid van pers en bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Zolang beelden geen nieuwswaarde hebben, geen maatschappelijk belang dienen en geen toestemming is verkregen, lijkt het devies helder: laat privé gewoon privé zijn.