Algemeen
Alle Nederlanders hebben teveel PFAS in hun bloed: wat zijn de gevolgen voor de gezondheid
Iedereen in Nederland heeft ermee te maken: de aanwezigheid van PFAS in het bloed. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft dit recent bevestigd na uitgebreid onderzoek naar bloedmonsters uit het hele land. Wat zijn deze stoffen precies, hoe komen ze in ons lichaam terecht en wat betekent dit voor onze gezondheid? Dit artikel geeft antwoord op deze vragen en zet de feiten helder op een rij.
Wat zijn PFAS precies?
PFAS is een verzamelnaam voor duizenden chemische stoffen die sinds de vorige eeuw op grote schaal worden gebruikt. De afkorting staat voor Poly- en PerFluorAlkylStoffen. PFAS maken materialen water-, vet- en vuilafstotend. Daarom vind je PFAS in allerlei producten: van pannen met een antiaanbaklaag tot waterafstotende jassen en bepaalde soorten cosmetica. Het was ooit een ‘wondermiddel’ vanwege deze handige eigenschappen.
PFAS verdwijnen nauwelijks uit het milieu
Een groot probleem is dat PFAS bijna niet afbreken. Ze blijven heel lang in de natuur aanwezig en stapelen zich op in bodem, water en uiteindelijk ook in ons lichaam. Dit maakt PFAS tot een zogenoemde ‘persistente’ stof. Omdat de stoffen zo langzaam afbreken, kan de hoeveelheid in ons lichaam langzaam oplopen als we steeds opnieuw worden blootgesteld.
Onderzoek: iedereen in Nederland heeft PFAS in het bloed
Het RIVM onderzocht 1500 bloedmonsters die tussen 2016 en 2017 zijn afgenomen in heel Nederland. Uit de analyses bleek dat vrijwel iedereen PFAS in het bloed heeft. In bijna alle monsters werden minimaal zeven verschillende soorten PFAS aangetroffen. PFOS en PFOA zijn de meest voorkomende varianten. Vooral deze stoffen roepen zorgen op, omdat ze in verband worden gebracht met mogelijke gezondheidsrisico’s.
Bijzonder is dat het RIVM ook specifiek keek naar regio’s in de buurt van fabrieken die met PFAS hebben gewerkt. Inwoners rond Dordrecht hadden bijvoorbeeld meer PFOA in het bloed. Bij de Westerschelde bleek de concentratie PFOS hoger dan gemiddeld in Nederland. Dit laat zien dat nabijheid van industrie een rol speelt.
Hoe komen PFAS in het lichaam terecht?
Er zijn verschillende manieren waarop mensen PFAS binnenkrijgen. De belangrijkste routes zijn voedsel, drinkwater en direct contact met producten die PFAS bevatten.
-
Voedsel: Via vis, schaal- en schelpdieren, vlees en eieren kunnen PFAS ons lichaam binnenkomen. Vooral in gebieden rondom vervuilde wateren kan dit een groot aandeel leveren.
-
Drinkwater: Ook drinkwater kan PFAS bevatten, al voldoen de meeste Nederlandse waterbedrijven aan strenge normen.
-
Producten: Veel huishoudelijke producten zoals pannen met antiaanbaklagen, regenjassen, schoenen en cosmetica bevatten PFAS. Bij slijtage of verhitting kunnen kleine deeltjes vrijkomen.
Het Voedingscentrum adviseert daarom om gevarieerd te eten en niet te vaak producten uit één specifieke regio te consumeren, vooral in gebieden waar verhoogde concentraties zijn gemeten.
Wat zijn de mogelijke gezondheidseffecten?
Dat PFAS bij iedereen in het bloed voorkomen, betekent niet dat mensen direct ziek worden. Wel kunnen ze effect hebben, zeker bij langdurige blootstelling. Volgens het RIVM kan een hoge concentratie PFAS invloed hebben op het immuunsysteem. Zo kan de weerstand verminderen, waardoor het lichaam minder goed in staat is om infecties te bestrijden.
Andere wetenschappelijke studies koppelen langdurige blootstelling aan mogelijke effecten op de hormoonhuishouding, de vruchtbaarheid en een licht verhoogd risico op sommige vormen van kanker. De risico’s hangen sterk af van de hoeveelheid PFAS in het lichaam, hoe lang iemand eraan blootstaat en de persoonlijke gezondheidssituatie.
Wat zegt het RIVM over de norm?
Voor PFAS is een gezondheidskundige grenswaarde vastgesteld. Dit is een richtlijn voor een hoeveelheid die als veilig wordt beschouwd. Het RIVM constateert nu dat de concentraties in het bloed bij de meeste mensen in Nederland hoger liggen dan deze grenswaarde. Dit is een signaal dat er structureel te veel PFAS binnenkomen.
Belangrijk om te weten is dat de grenswaarde geen harde scheidslijn is. Boven deze waarde neemt het risico op gezondheidseffecten toe, maar dit betekent niet dat mensen direct ziek worden.
Waarom verdwijnen PFAS niet vanzelf?
Een groot probleem is dat PFAS bijna niet afbreken. De stoffen kunnen zich jarenlang in het milieu ophopen en zo ook in ons lichaam. PFAS worden wel langzaam afgebroken en uitgescheiden, maar dit proces duurt jaren. Daarom is het belangrijk om de blootstelling zoveel mogelijk te beperken.
Om de hoeveelheid PFAS in het lichaam omlaag te brengen, is het nodig dat mensen minder binnenkrijgen. Dat vraagt om maatregelen vanuit overheden en bedrijven, maar ook om bewustere keuzes van consumenten.
Tragische gevolgen voor een jong gezin
Onder de slachtoffers bevond zich een koppel uit Coevorden, dat net een twintigwekenecho had laten maken. De man en vrouw raakten ernstig gewond door de impact van het ongeval. In het ziekenhuis kwam het hartverscheurende nieuws: het kindje dat de vrouw bij zich droeg, had het niet overleefd.
Oorzaak: een omgevallen blikje cola?
De vrouw die het ongeval veroorzaakte, verscheen afgelopen vrijdag voor de rechter. Zij was echter niet persoonlijk aanwezig. Eerder gaf ze aan dat haar aandacht werd afgeleid doordat een blikje frisdrank in haar auto was omgevallen.
Haar onoplettendheid had desastreuze gevolgen. De automobiliste ramde eerst een Peugeot, die zo hard werd geraakt dat het voertuig de andere rijbaan op werd geslingerd. Een Mazda, met daarin het Coevorder koppel, botste vervolgens frontaal op de Peugeot. Daarna volgde een derde aanrijding, waarbij een andere auto achterop knalde.
Levensveranderende impact voor het koppel
Voor het getroffen koppel zijn de gevolgen immens. Naast het verlies van hun ongeboren kind, liepen ze meerdere botbreuken op en kampen ze nog steeds met ernstige lichamelijke klachten. De man is als gevolg van het ongeluk volledig arbeidsongeschikt geraakt. Zijn mobiliteit is ernstig beperkt, waardoor hij zich uitsluitend kan verplaatsen per taxi of scootmobiel.
Eis van de officier van justitie
De officier van justitie eiste een taakstraf van 120 uur tegen de veroorzaker van het ongeluk, evenals een rijontzegging van zes maanden. Er werden echter vraagtekens gezet bij de verklaring van de vrouw dat ze slechts een paar seconden was afgeleid. Er bestaat een vermoeden dat de afleiding veel langer duurde, mogelijk door het gebruik van een mobiele telefoon. Aangezien hiervoor geen sluitend bewijs is, kan haar dit niet worden aangerekend in de rechtszaak.
Discussie over de strafmaat
De voorgestelde strafmaat heeft geleid tot maatschappelijke verontwaardiging. Veel mensen vinden de opgelegde sanctie te mild in verhouding tot de gevolgen van het ongeval. Op 28 februari zal de rechtbank uitspraak doen.
Wat vindt u van deze zaak? Deel uw mening in de reacties.
