De recente overstromingen in de Amerikaanse staat Texas hebben pijnlijk duidelijk gemaakt hoe kwetsbaar mens en natuur kunnen zijn bij plotseling extreem weer. Wat begon als een ogenschijnlijk onschuldige regenbui, eindigde in een ramp die tientallen levens heeft geëist en een compleet gebied heeft veranderd in een rampgebied.

Plotselinge ramp in Kerr County

In het Texaanse Kerr County steeg het waterpeil in de nacht in slechts 45 minuten met maar liefst acht meter. Voor veel inwoners kwam de overstroming als een complete verrassing. Zo vertelde een vrouw aan de Amerikaanse televisiezender KHOU hoe haar gezin binnen twintig minuten tot aan hun knieën in het water stond. Haar partner kwam om het leven in de chaos die volgde.

De zoektocht naar vermisten is nog steeds in volle gang. Hulpdiensten zoeken met man en macht naar een groep van zeker 27 meisjes die op zomerkamp waren toen het water onverwacht steeg. Het kamp, bedoeld als een onbezorgde vakantie vol plezier, werd in korte tijd overspoeld en veranderde in een plek vol angst en verdriet.

Dodental loopt verder op

De autoriteiten hebben bevestigd dat inmiddels meer dan vijftig mensen zijn overleden als direct gevolg van de overstromingen. Onder de slachtoffers zijn zeker vijftien kinderen. Zo’n impact maakt deze natuurramp tot één van de dodelijkste in de recente geschiedenis van de regio.

Volgens lokale functionarissen was de stortvloed nauwelijks te voorspellen. De weerdiensten hadden geen waarschuwingen voor noodweer van deze omvang afgegeven. Rob Kelly, een lokale bestuurder, zei dat er ‘geen enkele aanleiding was om aan te nemen dat er zoiets zou gebeuren’.

Hoe ontstaan flash floods?

Toch zijn deze plotselinge overstromingen, ook wel flash floods genoemd, geen nieuw fenomeen. Hoogleraar Chris Zevenbergen, expert in overstromingen aan de TU Delft, legt uit dat dit soort situaties steeds vaker voorkomen. “Wat we zien in Texas gebeurt wereldwijd op steeds meer plekken,” stelt hij.

Flash floods ontstaan wanneer hevige regenval in korte tijd neerkomt op een gebied waar de bodem het water niet snel genoeg kan absorberen. Het water zoekt dan zijn weg over het oppervlak en zorgt voor plotselinge watermassa’s die rivieren en beken in korte tijd doen overstromen.

Een vergelijkbare situatie vond plaats in 2021 in Limburg, België en Duitsland. Ook daar viel in korte tijd extreem veel regen, met als gevolg overstromingen die enorme schade aanrichtten en meer dan 220 levens eisten. In de regio Texas is de Guadalupe-rivier berucht om dit soort plotselinge waterstijgingen. In 1987 gebeurde iets soortgelijks, toen tien kampeerders om het leven kwamen.

Veranderende leefomgeving vergroot risico’s

De oorzaak van dit soort rampen is niet alleen het extreme weer, maar ook de manier waarop we met de omgeving omgaan, legt Zevenbergen uit. “Steden worden steeds meer verhard, met straten, parkeerplaatsen en gebouwen. Daardoor kan regenwater minder goed in de bodem wegzakken.” Maar het probleem is breder dan stedelijke gebieden alleen. Ook ontbossing en intensieve landbouw spelen een rol, doordat de bodem daar vaak minder goed in staat is om water vast te houden.

Bovendien worden rivieren en beken vaak rechtgetrokken en ingeperkt om ruimte te maken voor bebouwing of infrastructuur. “Maar dat verkleint hun capaciteit om plotselinge hoeveelheden water op te vangen,” aldus Zevenbergen.

Bewustwording en aanpassing noodzakelijk

Volgens Zevenbergen zijn dit soort rampen niet volledig te voorkomen, maar wel in impact te beperken. Hij pleit voor betere waarschuwingssystemen die mensen tijdig alarmeren bij extreem weer. “Het noodweer in Texas kwam onverwacht, maar dat geeft juist aan dat de systemen niet toereikend zijn. Bewoners moeten weten dat dit soort situaties vaker kan voorkomen.”

Daarnaast is het cruciaal dat er wereldwijd meer aandacht komt voor klimaatadaptatie. Rivieren moeten ruimte krijgen om te kunnen uitwijken bij hoogwater. Ook in de ruimtelijke ordening moet hier rekening mee worden gehouden. “Het is een probleem dat grootschalige aandacht verdient. We moeten beseffen dat klimaatverandering het risico op extreem weer vergroot,” aldus Zevenbergen.

Grootschalige hulpverlening op gang

In Texas is de hulpverlening inmiddels in volle gang. Duikers en reddingswerkers zoeken in de Guadalupe-rivier naar de vermiste meisjes. Plaatselijke brandweer, politie en vrijwilligers werken dag en nacht om de schade te beperken en overlevenden te helpen.

Het drama heeft ook de politieke top bereikt. De gouverneur van Texas heeft noodhulp toegezegd en roept inwoners op om waakzaam te blijven en gebieden langs rivieren en beken voorlopig te mijden.

Herinnering aan eerdere rampen

De huidige ramp roept herinneringen op aan eerdere grote overstromingen, zoals die in Slovenië in 2023. Ook daar zorgde zware regenval voor massale wateroverlast, met zes doden tot gevolg. Toen werden honderden mensen geëvacueerd. Zulke voorbeelden maken duidelijk dat geen enkel gebied immuun is voor extreem weer.

Wat kunnen we zelf doen?

Hoewel veel oplossingen liggen bij overheden en beleidsmakers, kunnen burgers zelf ook bijdragen. Zo adviseert Zevenbergen om bij de aanleg van tuinen en opritten rekening te houden met waterdoorlatende materialen. “Tegel eruit, plant erin,” vat hij samen. Dat klinkt simpel, maar elke vierkante meter helpt het regenwater beter in de grond te zakken.

Daarnaast is het belangrijk dat mensen bewust zijn van hun eigen veiligheid. Wie in een overstromingsgevoelig gebied woont, kan noodpakketten klaarzetten, vluchtroutes voorbereiden en familieleden informeren over wat te doen bij noodweer.

Toekomst vraagt om maatregelen

De verwoestende overstromingen in Texas maken nogmaals duidelijk dat klimaatverandering geen vaag begrip is, maar een directe impact heeft op het dagelijks leven. Extremere regenbuien, langere periodes van droogte en plotselinge overstromingen vragen om snelle en doordachte aanpassingen in hoe we wonen, werken en bouwen.

Chris Zevenbergen sluit af: “We kunnen niet alles beheersen, maar we kunnen ons wél beter voorbereiden. Dat is niet alleen de verantwoordelijkheid van de overheid, maar van ons allemaal.”