Op zaterdag 26 april 2025 neemt de wereld afscheid van paus Franciscus, geboren als Jorge Mario Bergoglio. De geliefde geestelijk leider overleed eerder deze week op 88-jarige leeftijd. Zijn overlijden markeert het einde van een tijdperk binnen de Rooms-Katholieke Kerk — een periode gekenmerkt door menselijkheid, eenvoud en nabijheid. Zijn uitvaart wordt, geheel in lijn met zijn levensvisie, een ingetogen ceremonie waarin symboliek en persoonlijke keuzes de boventoon voeren.

Een paus van het volk

Paus Franciscus overleed aan de gevolgen van een beroerte in combinatie met hartfalen, na een langdurig ziekbed waarin hij herstellende leek van een zware longinfectie. In zijn laatste uren sprak hij woorden van dank aan zijn vertrouwde verpleegkundige, Massimiliano Strappetti: “Bedankt dat je me terug naar het plein hebt gebracht.” Daarmee verwees hij naar zijn laatste publieke optreden op Paaszondag, toen hij, zichtbaar vermoeid, in de pausmobiel een ronde maakte over het Sint-Pietersplein. Die spontane en ontroerende verschijning werd achteraf gezien als zijn stilzwijgende afscheid.

Het moment vat zijn pontificaat treffend samen. Paus Franciscus koos er altijd voor om letterlijk en figuurlijk dicht bij de mensen te blijven. Hij werd geroemd om zijn toegankelijkheid en empathische stijl van leiderschap. Geen verheven retoriek of afstandelijk vertoon, maar juist nabijheid, eenvoud en oprechte betrokkenheid.

Een ingetogen uitvaart met betekenisvolle symboliek

In tegenstelling tot eerdere pauselijke uitvaarten kiest het Vaticaan ditmaal voor een sobere plechtigheid. De ceremonie vindt plaats op het Sint-Pietersplein en wordt geleid door kardinaal Kevin Joseph Farrell, de camerlengo van het Vaticaan. De verwachting is dat tienduizenden pelgrims, geestelijken en wereldleiders zullen samenkomen om afscheid te nemen.

De kist waarin paus Franciscus wordt begraven is opvallend eenvoudig: gemaakt van onbewerkt hout met een dunne zinken binnenlaag. Geen fluweel, geen goud — slechts een sobere kist, waarin hij vredig rust. In zijn handen ligt een rozenkrans, en naast hem bevinden zich voorwerpen die veelzeggend zijn voor zijn leven: zijn pauselijke staf, mijter, enkele herdenkingsmunten en een verzegeld document waarin zijn leven en pontificaat worden samengevat, ook wel de ‘rogito’ genoemd.

De traditionele Vissersring, het symbool van pauselijke autoriteit, wordt na de uitvaart ceremonieel vernietigd. Dit gebruik markeert officieel het einde van zijn ambtsperiode.

Een andere benadering van afscheid nemen

Waar eerdere pausen werden opgebaard op een verhoging in de Sint-Pietersbasiliek, koos Franciscus bewust voor een andere benadering. Zijn kist staat op de vloer, zodat bezoekers hem op gelijke hoogte kunnen groeten. Dit kleine detail benadrukt zijn visie op gelijkwaardigheid en verbondenheid met de mensen.

Daarnaast wordt hij niet begraven in de pauselijke crypte onder de basiliek, zoals traditioneel het geval is, maar in de Basiliek van Santa Maria Maggiore. Deze kerk in het centrum van Rome was een plek waar Franciscus zich persoonlijk verbonden mee voelde. Hij bezocht haar regelmatig, onder meer aan het begin en einde van buitenlandse reizen, en vond er rust en bezinning.

De rol van Massimiliano Strappetti

De laatste woorden van paus Franciscus waren gericht aan Massimiliano Strappetti, zijn persoonlijke verpleegkundige. Strappetti is een bescheiden figuur die zich nooit op de voorgrond plaatste, maar in stilte een belangrijke rol vervulde. Hij diende onder meerdere pausen en werd in 2022 officieel benoemd als gezondheidsadviseur van Franciscus.

De warme band tussen Strappetti en de paus was meer dan professioneel. Hun samenwerking werd gekenmerkt door vertrouwen, respect en oprechte vriendschap. Juist daarom is het bijzonder dat hij de laatste woorden van de paus mocht horen — een blijk van waardering voor jarenlange zorg en steun.

Franciscus als bruggenbouwer

Paus Franciscus heeft in zijn pontificaat van twaalf jaar veel betekend voor de moderne Kerk. Hij stond bekend om zijn pleidooien voor sociale rechtvaardigheid, het beschermen van het milieu, het benadrukken van solidariteit met kwetsbare groepen en het zoeken naar dialoog tussen religies.

Met encyclieken zoals Laudato si’ en Fratelli tutti bracht hij thema’s als duurzaamheid en broederschap naar het hart van de katholieke leer. Hij benoemde kardinalen uit ondervertegenwoordigde regio’s, sprak zich uit tegen armoede en ongelijkheid en bracht het gesprek over geloof en samenleving naar een breder publiek.

Zijn stijl was direct, maar altijd menselijk. Franciscus koos voor een eenvoudig appartement boven het pauselijk paleis, reed in een bescheiden auto en sprak vaak in begrijpelijke taal die voor iedereen toegankelijk was.

Een blijvende erfenis

De begrafenis van paus Franciscus is veel meer dan een afscheid van een geestelijk leider. Het is een moment van reflectie op een leven in dienst van anderen. Zijn keuzes – klein in gebaar, groots in betekenis – vormen een nalatenschap die nog lang zal voortleven in het hart van gelovigen wereldwijd.

De manier waarop hij werd herdacht, met aandacht voor symboliek, soberheid en menselijkheid, laat zien hoe diep zijn waarden geworteld waren in alles wat hij deed. Van zijn eerste verschijning op het balkon van de Sint Pieter tot aan zijn laatste rit over het plein, was hij een paus die bruggen bouwde – tussen volkeren, tussen religies en vooral: tussen mensen.

De toekomst van de Kerk

Na zijn overlijden is de periode van Sede Vacante ingegaan, waarin de pauselijke stoel formeel leeg is. Binnen enkele weken komt het College van Kardinalen bijeen in een conclaaf om een nieuwe paus te kiezen. Of de nieuwe leider het pad van Franciscus zal voortzetten, blijft voorlopig de vraag.

Wat wel zeker is, is dat de lat hoog ligt. Paus Franciscus heeft een blijvende indruk achtergelaten door te laten zien dat leiderschap niet draait om macht of pracht, maar om dienstbaarheid, luisteren en verbinden.

Tot slot

Het leven en afscheid van paus Franciscus zijn een herinnering aan de kracht van eenvoud. Zijn uitvaart is een weerspiegeling van zijn waarden: ingetogen, betekenisvol en vol symboliek. Hij laat geen materiële erfenis na, maar een geestelijke boodschap die wereldwijd weerklank vindt.

In een tijd waarin maatschappelijke uitdagingen groot zijn, blijft zijn stem resoneren: zacht, maar helder. Zijn leven herinnert ons eraan dat echte verandering vaak begint bij een open hart en een nederige houding.

Paus Franciscus wordt begraven zoals hij leefde: met bescheidenheid, liefde voor de mens en diepe toewijding aan zijn roeping. Zijn graf mag dan eenvoudig zijn, maar zijn gedachtegoed is groots en blijvend.