Het overlijden van een paus is een bijzonder moment binnen de Rooms-Katholieke Kerk. Het markeert niet alleen het einde van een geestelijk leiderschap, maar luidt ook een zorgvuldig geregisseerde overgangsperiode in. Eeuwenoude rituelen worden gecombineerd met hedendaagse aandacht voor toegankelijkheid en verbinding. In het geval van Paus Franciscus zijn er daarnaast enkele opvallende keuzes die zijn uitvaart anders maken dan die van zijn voorgangers.

In dit artikel lees je stap voor stap wat er gebeurt na het overlijden van een paus en hoe Paus Franciscus tot het laatst trouw blijft aan zijn persoonlijke visie op dienstbaarheid en eenvoud.

De officiële bevestiging van het overlijden

Na het overlijden van een paus wordt het overlijden formeel vastgesteld door de camerlengo, de tijdelijke beheerder van het Vaticaan. Dit lid van het College van Kardinalen vervult een belangrijke ceremoniële en bestuurlijke rol tijdens de overgangsperiode. Eén van zijn eerste taken is het beëindigen van het pauselijke ambt door onder andere het vernietigen van het pauselijke zegel en de officiële ring van de paus. Hiermee wordt symbolisch aangegeven dat de stoel van de paus leeg is.

De periode van Sede Vacante

De periode na het overlijden van een paus staat bekend als de Sede Vacante — Latijn voor “de zetel is leeg”. Tijdens deze fase ligt het dagelijkse bestuur van de Kerk bij het College van Kardinalen, dat zich voorbereidt op de verkiezing van een nieuwe paus. In deze periode worden geen grote beslissingen genomen over de koers van de Kerk. De nadruk ligt op stabiliteit, herdenking en het organiseren van het vervolgtraject.

Het opbaren van de paus

Het lichaam van de paus wordt traditioneel opgebaard in de Sint-Pietersbasiliek, zodat gelovigen van over de hele wereld afscheid kunnen nemen. Dit moment wordt gekenmerkt door rust en bezinning, en biedt bezoekers de gelegenheid om eer te bewijzen aan het leven en leiderschap van de paus.

Bij eerdere pausen was dit vaak een gebeurtenis met veel symboliek en plechtigheid. Voor Paus Franciscus zal dit moment soberder worden vormgegeven, geheel in lijn met zijn persoonlijke voorkeur voor eenvoud en nabijheid.

De pauselijke uitvaart: wat maakt deze uitvaart bijzonder?

De uitvaart van een paus is wereldwijd een moment van reflectie. Miljoenen mensen volgen het afscheid live via televisie of digitale platforms. De dienst vindt meestal plaats op het Sint-Pietersplein en wordt geleid door de decaan van het College van Kardinalen.

Toch zal de uitvaart van Paus Franciscus op enkele belangrijke punten afwijken van eerdere pauselijke uitvaarten:

• Sobere ceremonie: Paus Franciscus heeft aangegeven dat zijn uitvaart eenvoudig en bescheiden moet zijn, zonder overmatige pracht en praal.

• Eenvoudige kist: In plaats van de traditionele drie kisten (hout, lood en opnieuw hout), heeft hij gekozen voor één eenvoudige houten kist.

• Laatste rustplaats: Hij wordt niet bijgezet in een speciale pauselijke crypte, maar in de basiliek van Santa Maria Maggiore in Rome — een locatie die hem na aan het hart lag.

• Toegankelijke herdenkingen: In plaats van exclusieve plechtigheden is gekozen voor bredere toegankelijkheid, met ruimte voor zowel religieuze als maatschappelijke herdenkingsmomenten wereldwijd.

Deze keuzes onderstrepen de visie van Paus Franciscus: leiderschap staat in dienst van anderen, en eenvoud is krachtig.

Het conclaaf: de verkiezing van een nieuwe paus

Na de uitvaart begint de volgende fase: het conclaaf. Dit is de besloten bijeenkomst van kardinalen onder de 80 jaar die samen een nieuwe paus kiezen. De stemrondes vinden plaats in de Sixtijnse Kapel in Vaticaanstad, waar discretie en concentratie centraal staan.

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door Vatican News (@vaticannews)

Bij elke stemronde wordt via rooksignalen aan het publiek op het Sint-Pietersplein kenbaar gemaakt of er al een nieuwe paus is gekozen. Zwarte rook betekent: nog geen beslissing. Witte rook betekent: er is een nieuwe paus gekozen.

Wanneer dat moment daar is, verschijnt de verkozen paus op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek om zijn eerste zegen uit te spreken.

Een paus die het verschil maakte

Paus Franciscus, geboren als Jorge Mario Bergoglio, werd in 2013 gekozen tot paus en heeft sindsdien op een unieke manier invulling gegeven aan het ambt. Enkele belangrijke kenmerken van zijn leiderschap:

1. Toegankelijkheid

In plaats van zich terug te trekken in het pauselijk paleis, koos hij ervoor te wonen in een bescheiden verblijf. Hij stond bekend om zijn directe contact met mensen, van persoonlijke brieven tot verrassende telefoontjes.

2. Aandacht voor maatschappelijke thema’s

Hij sprak zich regelmatig uit over thema’s zoals duurzaamheid, wereldwijde samenwerking, armoedebestrijding en menselijkheid in internationale vraagstukken. Zijn encycliek Laudato si’ kreeg internationale erkenning als oproep tot zorg voor de planeet en elkaar.

3. Eenvoud in stijl en symboliek

Franciscus stond symbool voor een paus die naast de mensen staat, in plaats van boven hen. Zijn keuzes — ook in zijn uitvaart — weerspiegelen die boodschap.

Wat gebeurt er na de pauskeuze?

Na het conclaaf begint het nieuwe pontificaat. De nieuwe paus krijgt de taak om enerzijds de continuïteit van het leiderschap te waarborgen, en anderzijds in te spelen op de behoeften van een veranderende wereld. De nalatenschap van Paus Franciscus zal ongetwijfeld nog lange tijd voelbaar blijven, zowel binnen de kerk als daarbuiten.

 

Dit bericht op Instagram bekijken

 

Een bericht gedeeld door Vatican News (@vaticannews)

Tot slot

Het overlijden van een paus is een belangrijk moment van bezinning, niet alleen binnen het Vaticaan, maar wereldwijd. De procedure die in werking treedt is zorgvuldig opgebouwd en geeft ruimte aan herdenking, overbrugging en vernieuwing. Paus Franciscus laat met zijn keuzes zien dat ook afscheid nemen een krachtig gebaar van leiderschap kan zijn — doordacht, dienstbaar en dichtbij.

Zijn uitvaart zal, net als zijn pontificaat, herinnerd worden als menselijk, bescheiden en betekenisvol.