Paus Franciscus heen gegaan: einde van een tijdperk van menselijk en verbindend leiderschap

Op maandag 21 april 2025 is officieel bekendgemaakt dat Paus Franciscus, geboren als Jorge Mario Bergoglio, zijn ambt als geestelijk leider van de Rooms-Katholieke Kerk heeft neergelegd als gevolg van zijn heengaan. De inmiddels 88-jarige paus kampte al geruime tijd met gezondheidsproblemen. Een hersenbloeding en hartfalen zijn hem fataal geworden. Zijn heengaan markeert het einde van een bijzonder hoofdstuk in de recente kerkgeschiedenis — een periode die gekenmerkt werd door eenvoud, compassie en verbinding.

Een laatste publieke zegen: Urbi et Orbi

Op Eerste Paasdag verscheen Paus Franciscus nog op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Hij sprak de traditionele zegen Urbi et Orbi uit, zichtbaar vermoeid, maar met dezelfde toewijding als altijd. Wereldwijd keken miljoenen mensen toe hoe hij — ondanks zijn broze gezondheid — zijn verantwoordelijkheid nog één keer ten volle op zich nam.

Het werd uiteindelijk zijn laatste publieke optreden. Zijn warme woorden, gericht op vrede en hoop, kregen achteraf extra lading. Het was een moment dat veel gelovigen en volgers raakte, juist vanwege de kwetsbaarheid én kracht die hij liet zien.

Van Buenos Aires naar het wereldtoneel

Jorge Mario Bergoglio werd geboren op 17 december 1936 in Buenos Aires, Argentinië. In 2013 werd hij gekozen tot paus — als eerste Latijns-Amerikaan én als eerste jezuïet die deze functie bekleedde. Zijn benoeming symboliseerde een frisse wind binnen de kerk, met nieuwe accenten op sociale rechtvaardigheid, soberheid en wereldwijde verbondenheid.

Paus Franciscus viel direct op door zijn persoonlijke stijl. In plaats van te wonen in het pauselijk paleis, koos hij ervoor om in een eenvoudiger gastenverblijf te verblijven. Hij verruilde dure voertuigen voor een kleine auto en sprak regelmatig over de noodzaak van bescheidenheid in het kerkelijk leven.

Hervormingen en vernieuwing

Een belangrijk onderdeel van zijn pontificaat was het hervormen van de interne organisatie van het Vaticaan. Hij streefde naar transparantie binnen de Romeinse Curie en zette stappen richting een modernere, meer toegankelijke kerk.

Hij benoemde kardinalen uit delen van de wereld die tot dan toe vaak ondervertegenwoordigd waren, zoals Afrika, Azië en Oceanië. Daarmee wilde hij de kerk diverser, inclusiever en meer representatief maken voor alle gelovigen, ongeacht hun afkomst of sociale status.

Ook in zijn publieke optredens ging Paus Franciscus moeilijke thema’s niet uit de weg. Hij sprak zich regelmatig uit over armoede, ongelijkheid, klimaatverandering, migratie en conflict. Zijn encycliek Laudato si’ werd internationaal geprezen als een krachtig pleidooi voor ecologische verantwoordelijkheid en solidariteit met de kwetsbaarsten in de samenleving.

Een paus die dichtbij bleef

Wat Paus Franciscus bijzonder maakte, was zijn benaderbaarheid. Hij sprak in begrijpelijke taal, maakte complexe theologische kwesties toegankelijk voor een breder publiek en vermeed formeel taalgebruik waar mogelijk. In plaats van afstand, koos hij voor nabijheid.

Hij stond bekend om zijn onverwachte telefoontjes naar gewone gelovigen, zijn bezoek aan gevangenissen, ziekenhuizen en vluchtelingenkampen, en zijn vermogen om mensen zich gezien te laten voelen — ongeacht hun achtergrond, geloof of twijfels.

Velen zagen hem als de paus van het volk. Een leider die niet boven, maar naast de mensen stond.

Wereldwijde reacties vol respect en waardering

Het nieuws van zijn terugtreden leidde wereldwijd tot een golf van reacties. Staatshoofden, religieuze leiders, maatschappelijke organisaties en miljoenen gelovigen spraken hun respect en dankbaarheid uit voor alles wat Paus Franciscus heeft betekend.

Vanuit het Vaticaan bevestigde woordvoerder Matteo Bruni dat de paus zijn besluit in alle rust heeft genomen.

“Tot op het laatst was hij betrokken bij de wereldkerk. Zijn vertrek is waardig, doordacht en in lijn met de menselijkheid die zijn pontificaat heeft gekenmerkt,” aldus Bruni.

Begin van de Sede Vacante: wie volgt hem op?

Met het neerleggen van zijn ambt is de periode van Sede Vacante ingegaan — letterlijk: de stoel is leeg. In de komende weken zal het College van Kardinalen bijeenkomen in het Vaticaan om een nieuwe paus te kiezen tijdens het conclaaf.

De wereld kijkt met spanning mee. Zal de nieuwe paus de koers van Franciscus voortzetten? Of kiest men voor een andere richting? Zeker is dat de komende paus de taak krijgt om de bruggen te behouden die Franciscus heeft gebouwd — en waar mogelijk verder uit te breiden.

Een erfenis die verder reikt dan het geloof

In de twaalf jaar van zijn pontificaat heeft Paus Franciscus niet alleen het gezicht van de kerk veranderd, maar ook een diepgaande maatschappelijke invloed gehad. Zijn toespraken en geschriften richtten zich vaak op universele waarden: gerechtigheid, vrede, duurzaamheid en menselijkheid.

Zijn encyclieken Evangelii Gaudium, Laudato si’ en Fratelli tutti behandelden respectievelijk het delen van het geloof, de zorg voor de schepping en broederschap onder mensen. Deze werken worden ook buiten religieuze kringen gewaardeerd en aangehaald.

Hij pleitte voor dialoog tussen religies, zocht toenadering tot andere geloofsgemeenschappen en benadrukte dat liefde altijd belangrijker is dan oordeel. Daarmee gaf hij een gezicht aan een kerk die zich niet afzondert, maar juist verbinding zoekt.

Wat blijft, is zijn boodschap

Hoewel Paus Franciscus zijn ambt heeft neergelegd, blijft zijn boodschap voortleven. Zijn oproepen tot menselijkheid, eenvoud en dienstbaarheid zijn tijdloos. Voor velen is hij een moreel kompas geworden in tijden van verwarring en verdeeldheid.

Zijn leiderschap was zachtaardig, maar krachtig. Zijn invloed is voelbaar in gesprekken binnen kerken, in maatschappelijke debatten en in persoonlijke levens van mensen die zich door hem geraakt voelden — gelovig of niet.

Dankbaar afscheid

In de komende dagen worden in het Vaticaan diverse gebedsvieringen en herdenkingsmomenten georganiseerd. Wereldwijd zullen kerken, kloosters en kathedralen stilstaan bij het afscheid van deze bijzondere paus. Ook in zijn geboorteland Argentinië worden publieke bijeenkomsten voorbereid.

Voor velen voelt het afscheid van Paus Franciscus als het einde van een tijdperk. Hij leidde de kerk met warmte, eenvoud en een luisterend oor. Hij toonde dat leiderschap niet groots en meeslepend hoeft te zijn, maar juist krachtig kan zijn in bescheidenheid.

Zijn leven in vogelvlucht

• Naam: Jorge Mario Bergoglio

• Geboren: 17 december 1936, Buenos Aires, Argentinië

• Paus sinds: 13 maart 2013

• Bijzonderheden:

  • Eerste paus uit Latijns-Amerika

  • Eerste jezuïet op de pauselijke stoel

  • Publicaties: Evangelii Gaudium, Laudato si’, Fratelli tutti

• Heengegaan: 21 april 2025

Slotwoord

Het pontificaat van Paus Franciscus was er een van hartelijkheid, hoop en verandering. In een wereld vol verdeeldheid bracht hij een boodschap van eenheid. In tijden van onzekerheid bood hij rust. En in een tijd waarin religie vaak ter discussie staat, toonde hij dat geloof ook een bron van verbinding kan zijn.

Zijn vertrek betekent geen afscheid van zijn idealen. Zijn visie leeft voort in de mensen die hij heeft geraakt, in de richting die hij aan de kerk heeft gegeven, en in de waarden die hij zo standvastig verkondigde.

Paus Franciscus herinnerde de wereld eraan dat groot leiderschap niet luid hoeft te zijn — soms is het genoeg om zacht te spreken, maar recht uit het hart.

Blijf ons volgen voor het laatste nieuws uit het Vaticaan, achtergrondverhalen en het verloop van het conclaaf.